- Rasimpaşa Mah. Nemlizade Sok. Karakuyu Apt. No : 1/4
- drykurt@yahoo.com
- (0216) 450 47 27
Tiroid bezi boynun ön tarafında soluk borusunu önden saran, kelebek şeklinde 20-25 gram ağırlığında bir iç salgı bezidir. Metabolizmayı düzenleyen T3 ve T4 hormonlarını salgılar. Tiroid bezinin anormal büyümesiyle guatr denilen hastalık ortaya çıkar. Guatr hastalığında tiroid bezinde nodül görülebilir. Bu duruma nodüler guatr hastalığı, nodüller çok sayıda ise multinodüler guatr hastalığı adı verilir. Nodül veya nodüllerin muayene ve ultrason bulguları tiroid kanseri açısından şüpheli ve/veya tiroid nodül çapı 2cm‘nin üzerinde ise tiroid ince iğne aspirasyon biyopsisi (İİAB) yapmak gerekir. Guatr hastalığında tiroid bezi az (hipotiroidi) veya çok (hipertiroidi) çalışabilir. Tiroid bezinin fonksiyonunu ifade eden bu rahatsızlıklar kan tahlilinde T3, T4 ve TSH seviyelerine bakılarak tespit edilebilir.
Tüm dünyada guatrın en yaygın sebebi iyot eksikliğidir. Tiroid hormonu yapımında iyot çok etkilidir dolayısıyla iyot yokluğunda yeteri kadar tiroid hormonu yapılamaz ve beyin, tiroid bezini sürekli hormon yapması için uyarır. Bu durum da tiroid bezinin büyümesine yol açar. İyot eksikliği gibi diyetle iyot alımının fazlalığı da guatra neden olabilir.
Guatrın bir başka nedeni ise Hashimoto tiroididir. Tiroid hücresine karşı vücut otoantikor üretir yani vücut kendi tiroid bezine yabancı bir doku gibi davranır dolayısıyla Hashimoto tiroidinde tiroid bezi bağışıklık sistemi tarafından tahrip edilir. Tahrip olan tiroid bezi yeteri kadar hormon üretemez ve bu durumda hipofiz bezi tiroid bezini sürekli hormon yapması için uyarır. Sonuçta tiroid bezinde büyüme yani guatr gelişir.
Bir diğer guatr sebebi olan Graves hastalığında ise bağışıklık sistemi, tiroid uyarıcı immünglobulin salgılanmasını sağlar. Buna bağlı guatr ve hipertroidi gelişir.
Guatr nodülsüz ve nodüllü olacak şekilde iki tipte bulunur. Nodülsüz guatrda, tiroid bezi simetrik olarak büyümüştür ve yumuşaktır. Nodüllü guatr ise genellikle tiroid bezi yeteri kadar tiroid hormonu üretemediği zaman ortaya çıkar dolayısıyla yetersiz hormon üretimi sonucunda beyinden gelen uyarılara bazı bölgelerdeki hücreler yanıt verir. Buna bağlı olarak tiroid bezi içinde nodüller gelişir. Tiroid nodüllerinin ortalama % 5 (% 4-20) kadarında tiroid kanseri riski vardır.
Gebelik de bir diğer guatr nedenidir. Gebelik esnasında salgılanan HCG hormonu tiroid bezinde büyümeye yol açar. Tiroid kanseri ilk belirtisini guatr olarak verebilir.
BASEDOW-GRAVES HASTALIĞI (Toksik Diffüz Guatr)
Halk arasında zehirli guatr olarak bilinen graves hastalığı klinik düzeydeki en sık tirotoksikoz nedenidir. Toplumun yaklaşık %1’inde graves hastalığı veya öyküsü bulunur. Kadınlarda erkeklere oranla 8-10 kat fazla görülür. Tiroid hormon fazlalığı (hipertiroidi) tüm vücutta metabolik işlevlerin hızlanmasına yol açar. Otoimmun bir hastalıktır. Bu hastaların bağışıklık sistemi kendi TSH reseptörlerini (alıcılarını) yabancı kabul ederek antikor üretir. Antikorlar TSH reseptörlerine bağlanarak tiroid bezinin, vücudun ihtiyacından çok fazla tiroid hormon salgılamasına yol açar. Graves hastalığında genetik yatkınlık mevcuttur. Kardeşi graves hastası olan bir insanda normal insanlara göre hastalığın çıkma olasılığı 10 kat fazladır. Çevresel etkenler de graves hastalığında etkili olabilmektedir. Sigara kullanımı, stres ve D vitamini eksikliğinin graves hastalığına yol açabileceğini gösteren çalışmalar vardır.
Hastalık sıklıkla ani başlar. En sık şikâyetler halsizlik ve çabuk yorulmadır. Hasta 15-20 gün veya 1 aydır zayıflama, titreme, çarpıntı, terleme, sıcağa tahammülsüzlük, sinirlilik olduğunu ifade eder. Adet düzensizliği, iştah artışı, göz şikâyetleri olabilir. Hasta çok yediği halde kilo verdiğini ifade eder. Sıklıkla kardiyoloji veya psikiyatriye müracaat öyküsü alınır. Tanı zor değildir. Hekimin aklına gelmesi yeterli olacaktır. Bu şikâyetlerle başvuran hastaya yaptırılacak olan tiroid fonksiyon testleri ile (kan tahlilinde T3,T4,TSH) hipertiroidi tespit edilerek tanı konabilir. Sıklıkla T3 ve T4 yüksek, TSH ise çok düşük çıkacaktır. Bu durumda ileri tetkik ve tedavi amaçlı hastanın endokrinoloji uzmanına yönlendirilmesi doğru olacaktır. Antitiroid tedavi ile (ilaç tedavisi) tiroid hormon değerleri normale gelecek (ötiroid) ve şikâyetler gerileyecektir. Hastalık nüks ederse öncelikle hasta tekrar ilaç tedavisi ile ötiroid ve stabil hale getirilmeli ve akabinde radyoaktif iyot veya cerrahi tedavi seçenekleri hastaya önerilmelidir.
Graves hastalığının en tipik bulgularından biri göz bulgularıdır. Hastaların yarısında egzoftalmus ( gözlerin öne fırlaması) bulunur. Göz açıklığında artma, gözde batma hissi, ağrı, kızarıklık, ödem ile başlayan şikâyetler göz kapaklarının çekilmesi ile sıklıkla tek gözde (her iki gözde de olabilir) aşırı derecede öne fırlama (graves oftalmopatisi) hatta optik sinir hasarı ve görme alanı kaybına kadar ilerleyebilecek bir dizi ciddi problemlere yol açabilir. Sigara kullanımı göz bulgularını arttırır. Göz bulguları başvuru esnasında olabileceği gibi tedavi sırasında da ortaya çıkabilir. Graves tanısı konup özellikle şiddetli egzoftalmusu olan hastaların tedavisinde radyoaktif iyot tedavisi önerilmez. Çünkü bu tedavi ile göz bulgularında ilerleme riski olabilmektedir. Süratle antitiroid tedavi ile hastanın stabil, ötiroid hale getirilmesi ve cerrahi tedaviye yönlendirilmesi gerekir.
Graves hastlarının %95’inde guatr mevcuttur. Tiroid bezi büyümüştür. Sert elastik kıvamdadır.
GRAVES HASTALIĞINDA HANGİ DURUMLARDA CERRAHİ TEDAVİ YAPILABİLİR?
1. Çok büyük guatrlı hastalarda
2. Graves hastalığı ile beraber tiroid bezinde 4cm ve üzeri nodül varlığı ve/veya tiroid nodül İnce iğne aspirasyon biyopsisi sonucu şüpheli veya malign gelmesi durumunda
3. Antitiroid İlaç tedavisinden yarar görmeyen hastalarda
4. Anitiroid ilaçların ağır yan etki yaptığı hastalarda
5. Hastanın ilaç ve/veya Radyokatif iyot tedavisini istememesi durumunda
6. Nüks eden hastalarda
7.Ağır graves oftalmopatisi (Göz bulguları) olan hastalarda
8. Gebelerde ilaç tedavisinin yetersiz olması veya güvenilir olmadığı durumlarda
Guatr bazı hastalarda hiç belirti vermezken, bazı hastalarda boyunda şişliğin yanında yutma güçlüğü, öksürük, nefes darlığı ve ağrıya yol açabilir. Guatrda tiroid bezinin az veya çok hormon salgılamasına bağlı belirtiler de görülür.
Yetersiz hormon salgılanması durumunda kilo alma, uyku hali, uyuşukluk, kuru ve kaba cilt, kabızlık, halsizlik ve saç dökülmesi görülebilir. Normalden fazla hormon salgılandığında ishal, çarpıntı, baş ağrısı, titreme, sinirlilik ve bulantı görülebilir.
Guatr her yaşta hastada ortaya çıkabilir. Ancak orta yaş üstü insanlarda ve kadınlarda daha sık görülür. İyot eksikliği, kalıtım, geçirilen viral enfeksiyonlar, lityum kullanımı, radyasyon, gebelik, menopoz ve sigara kullanımı guatrın en sık nedenleridir.
Guatr tanısında hekim öncelikle tiroid bezini ve boynu muayene ettikten sonra tiroid hormon testleri ve tiroid ultrasonografisi ister. Gereken vakalarda tiroid sintigrafisi ve ince iğne biyopsisi de yapılabilir; tiroid antikorlarına bakılabilir. Kesin tanı, ince iğne biyopsisi ile konur.
Guatr tedavisinde ilaç tedavisi, radyoaktif iyot tedavisi ve cerrahi tedavi yöntemlerinden bir veya birkaçı uygulanabilir. Hastada hormon eksikliği saptanmışsa hormon ilaçları kullanılır. Tam tersine hormon fazlalığı varsa tiroid hormonunu baskılayacak veya üretimini engelleyecek ilaçlar ve radyoaktif iyot tedavisi uygulanabilir.
Nodüler guatrda genellikle cerrahi tedavi tercih edilir. Cerrahi tedavide tiroid bezinin bir kısmı veya tamamı çıkarılabilir. Guatrda cerrahi kararı, hastanın hormon düzeyi, kanser şüphesi veya varlığı, yutma veya solunum sıkıntısı (bası belirtileri) olması ya da kozmetik nedenlere bakılarak verilmektedir. Guatr ameliyatlarında bazı komplikasyonlar oluşabilir. En önemli komplikasyon ses kısıklığıdır. Operasyondan sonra ses kısıklığı, ses tellerinin hasar görmesi sonucu oluşur.
Cerrahi operasyon esnasında paratiroid bezler yanlışlıkla çıkarılırsa hastada kalsiyum eksikliği gelişir. Bu durumda hastaya ilaç olarak kalsiyum ve D-vitamini vermek gerekir. Günümüzde gelişmiş tıbbi cihaz ve tekniklerle Guatr cerrahisi sıfıra yakın komplikasyon oranları ile başarıyla yapılmaktadır.
